جنگ نرم | تهدیدات سایبری نرم

دنیای امروز در پیچ مهم سرنوشت قرار گرفته و هندسه قدرت جهانی شکل نوینی به خود می گیرد . مولفه های قدرت کشورها در حال تغییر است و در این فرایند فناوری اطلاعا ت و ارتباطات نقش های پیچیده تر و مهم تری را به عهده می گیرد . تغییر راهبرد مقابله قدرت های سنتی با قدرت های نو ظهور، از تقابل سخت به تقابل نرم موجب شده عرصه سایبری میدان مهمی برای این برخورد باشد . جمهوری اسلامی ایران بعنوان یکی از قدرت های نو ظهور دنیا که می بایست بر اساس سند چشم انداز ۲۰ ساله جایگاه اول در منطقه را کسب نماید نیز از این قائده مستثنی نیست بخصوص که قدرت یافتن ایران دامنه قدرت های فرامنطقه ای را در منطقه مهم خاور میانه کاهش خواهد داد بر این اساس دشمنان که از تقابل سخت سودی نبرده اند تقابل و جنگ نرم را در اولویت مقابله با ایران اسلامی قرار داده اند .

این مقاله ضمن تعریف جنگ نرم و بیان دلایل و اهداف آن به معرفی روش ها و ابزارهای جنگ نرم پرداخته و ضمن شناسایی انواع تهدیدات سایبری، راهبردهای پاکسازی، آگاه سازی، حضور در شبکه های اجتماعی و دفاع در برابر جنگ سایبری را بعنوان راهبردهای مقابله با جنگ نرم پیشنهاد داده است .

 مقدمه:
رابطه کامپیوتری بین انسان ها روز به روز فراگیرتر می شود.کامپیوترها روز به روز از طریق شبکه های محلی و جهانی و نیز از طریق فناوری بی سیم به یکدیگر پیوند می خورند. ارتباط گسترده، هر روز بیش از پیش سرعت انتقال عکس، صدا، فیلم و اطلاعات را افزایش می دهد. فناوری های کامپیوتری امکان تعامل انسان ـ ماشین را به شکلی کاملاً جدید و بدیع وهمچنین امکان تعامل انسان ـ انسان در فضایی مجازی را فراهم می کنند. تعامل انسان با انسان سنگ بنای فرهنگ مجازی است. ساختارها در قالب نشانه هایی دسته بندی می شوند که شامل مکانیزم های ارتباطی زبانی و غیرزبانی اند. زمانیکه این ابزارها، که به منظور هدایت فضایی خاص به دقت در کنار هم قرار می گیرند، با فضای دیگری مواجه می شوند، دچار نقص شده یا کلاً از کار می افتند. در بافت اینترنت، انسان ها صرفاً با ابزارهای دیجیتالی تعامل ندارد بلکه، این ابزارها انسان ها را وارد فضایی مجازی با طیفی از امکانات ارتباطی و فرهنگی می کند که در توانایی آنها جهت تعامل با فناوری های مختلف، فرهنگ فضاهای مجازی و افرادی که با آنها مواجه می شوند، مؤثر است. این امر سبب شد قدرت های زورگوی دنیا درصدد برآیند تا از این فضا نیز بعنوان عرصه جدیدی برای سیطره بر کشورهای عالم بهره ببرند و این میدان نیز به عرصه جدیدی برای تقابل میان کشورها تبدیل گردید.

تا سال ۱۹۴۵ میلادی غالب جنگ‏ها “جنگ سخت[۳]” بود. پس از آن با توجه به دو قطبی شدن جهان به بلوک شرق و بلوک غرب، دور جدیدی از رقابت ها میان آمریکا و شوروی سابق آغاز شد که به “جنگ سرد” مشهور شد. جنگ سرد ترکیبی از جنگ سخت و جنگ نرم بود که طی آن دو ابر قدرت در عین تهدیدهای سخت از رویارویی مستقیم با یکدیگر پرهیز می‏کردند.

با فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی و پایان جنگ سرد کارشناسان بخش جنگ در ایالات متحده با استفاده از تجارب دو جنگ جهانی و دوران جنگ سرد دریافتند که می شود با هزینه کمتر و بدون دخالت مستقیم در سایر کشورها به اهداف سیاسی، اقتصادی و… دست یافت که در ادبیات سیاسی جهان به جنگ نرم[۴] شهرت یافت.

این نوع جنگ از فروپاشی شوروی شروع و تاکنون ادامه داشته و متکی بر تهدیدات نرم و قدرت نرم فرهنگی و اجتماعی است.آمریکایی ها با استفاده از این نوع جنگ تاکنون موفق به تغییر چندین رژیم سیاسی در کشورهای مورد نظر شدند. انقلاب های رنگی که در چندین کشور بلوک شرق و شوروی سابق رخ داد،در واقع نمونه ای از جنگ نرم است. آمریکایی ها با استفاده از قدرت نرم[۵] موفق به تغییر رژیم های سیاسی در کشورهایی چون لهستان،گرجستان، چک اسلواکی، قرقیزستان، اکراین و تاجیکستان گردید. در تمامی این دگرگونی های سیاسی بدون استفاده از ابزار خشونت و صرفا با تکیه بر قدرت نرم و ابزار رسانه، با تغییر در ارزش ها و الگوهای رفتاری از رژیم های سیاسی حاکم مشروعیت‏زدایی گردید و از طریق جنبش‏های مردمی و ایجاد بی ثباتی سیاسی، قدرت سیاسی جابه جا شد.

 تعریف جنگ نرم
مفهوم جنگ نرم در مقابل جنگ سخت است و تعریف واحدی که مورد پذیرش همگان باشد ندارد. «جان کالینز» تئوریسین دانشگاه ملی جنگ آمریکا، جنگ نرم را عبارت از “استفاده طراحی شده از تبلیغات و ابزارهای مربوط به آن، برای نفوذ در مختصات فکری دشمن با توسل به شیوه هایی که موجب پیشرفت مقاصد امنیت ملی مجری می شود”، می داند.

ارتش ایالات متحده آمریکا در آیین رزمی خود آن را بدین صورت تعریف نموده است: “جنگ نرم، استفاده دقیق و طراحی شده از تبلیغات و دیگر اعمالی است که منظور اصلی آن تاثیرگذاری بر عقاید، احساسات، تمایلات و رفتار دشمن، گروه بی طرف و یا گروه های دوست است به نحوی که برای برآوردن مقاصد و اهداف ملی پشتیبان باشد”. معروفترین تعریف را به جوزف نای، پژوهشگر برجسته آمریکایی در حوزه “قدرت نرم” نسبت می دهند. وی در سال۱۹۹۰ میلادی در مجله “سیاست خارجی” شماره ۸۰ ، قدرت نرم را “توانایی شکل دهی ترجیحات دیگران” تعریف کرد. تعریفی که قبل از وی «پروفسور حمید مولانا» در سال۱۹۸۶ در کتاب “اطلاعات و ارتباطات جهانی؛ مرزهای نو در روابط بین الملل” به آن اشاره کرده بود. با این وجود مهمترین کتاب در حوزه جنگ نرم را جوزف نای در سال۲۰۰۴ ، تحت عنوان “قدرت نرم؛ ابزاری برای موفقیت در سیاست جهانی” منتشر نمود.( www.paydarymelli.ir)

بنابراین جنگ نرم را می توان هرگونه اقدام نرم، روانی و تبلیغات رسانه ای که جامعه هدف را نشانه گرفته و بدون درگیری و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شکست وا می دارد. جنگ روانی، جنگ سفید، جنگ رسانه ای، عملیات روانی، براندازی نرم، انقلاب نرم، انقلاب مخملی، انقلاب رنگی، جنگ سایبری و… از اشکال جنگ نرم است .

به عبارت دیگر جنگ نرم مترادف اصطلاحات بسیاری در علوم سیاسی و نظامی می باشد. در علوم نظامی از واژه هایی مانند جنگ روانی یا عملیات روانی استفاده می شود و در علوم سیاسی می توان به واژه هایی چون براندازی نرم، تهدید نرم، انقلاب مخملین و اخیراً به واژه انقلاب رنگین اشاره کرد. در تمامی اصطلاحات بالا هدف مشترک تحمیل اراده گروهی بر گروه دیگر بدون استفاده از راه های نظامی است.

در یک تعریف کامل تر می توان گفت، جنگ نرم یک اقدام پیچیده و پنهان متشکل از عملیات های سیاسی، فرهنگی و اطلاعاتی توسط قدرت های بزرگ جهان برای ایجاد تغییرات دلخواه و مطلوب در کشورهای هدف است

دلایل استفاده از جنگ نرم
انتشار مقاله مشهور «جوزف نای» نظریه‏پرداز آمریکایی تحت عنوان «قدرت نرم» power Soft در فصلنامه آمریکایی foreign policy در سال ۱۹۹۰ دیدگاه جدیدی را به مخاطبان ارائه کرد که براساس آن ایالات متحده به جای آن که از طریق بکارگیری آنچه که قدرت سخت می نامند به انجام کودتای نظامی در کشورهای رقیب اقدام کند؛ تلاش خود را بر ایجاد تغییرات در کشورهای هدف از طریق تأثیرگذاری بر نخبگان جامعه متمرکز می کند.

براین اساس آمریکا می توانست بجای سرمایه گذاری میلیارد دلاری بر تئوری جنگ ستارگان به منظور مقابله با آنچه تهدید شوروی خوانده می شد، به سرمایه گذاری بر نخبگان جامعه شوروی از طرق مختلف اقدام کند. پس از فروپاشی شوروی جوزف نای مقاله دیگری تحت عنوان «کاربرد قدرت نرم» در فصلنامه فارن پالسی در سال ۲۰۰۴ منتشر ساخت که تکمیل کننده نظرات قبلی او متناسب با تغییرات جهان در سال های پس از فروپاشی شوروی و بویژه تحولات ناشی از واقعه یازده سپتامبر در روابط بین الملل بود.

جوزف نای دیدگاه خود را درباره ایجاد تغییرات از طریق به کارگیری دیپلماسی عمومی در کنار بکارگیری قدرت نرم در میان نخبگان جامعه هدف مطرح کرد. بعدها نظرات او تکمیل تر شد و به عنوان دستورالعمل سیاست خارجی آمریکا تحت عنوان بکارگیری «قدرت هوشمند[۶]» به مورد اجرا گذارده شد. براساس این نظریه آمریکا با استفاده از دیپلماسی عمومی و قدرت هوشمند به برقراری نفوذ در بدنه جامعه هدف کمک می کند. این دیدگاه با دستورالعمل های اجرایی که توسط کارشناسان اطلاعاتی آمریکا نظیر دکتر «جین شارپ» تهیه شد، در سطح رسانه های گروهی به مفهوم «انقلاب نرم» معروف شد.

 

جوزف نای دیدگاه خود را درباره ایجاد تغییرات از طریق به کارگیری دیپلماسی عمومی در کنار بکارگیری قدرت نرم در میان نخبگان جامعه هدف مطرح کرد. بعدها نظرات او تکمیل تر شد و به عنوان دستورالعمل سیاست خارجی آمریکا تحت عنوان بکارگیری «قدرت هوشمند[۶]» به مورد اجرا گذارده شد. براساس این نظریه آمریکا با استفاده از دیپلماسی عمومی و قدرت هوشمند به برقراری نفوذ در بدنه جامعه هدف کمک می کند. این دیدگاه با دستورالعمل های اجرایی که توسط کارشناسان اطلاعاتی آمریکا نظیر دکتر «جین شارپ» تهیه شد، در سطح رسانه های گروهی به مفهوم «انقلاب نرم» معروف شد.

بنابراین جنگ نرم، امروزه مؤثرترین، کارآمدترین و کم هزینه ترین و درعین حال خطرناک ترین و پیچیده ترین نوع جنگ علیه امنیت ملی یک کشور است، چون می توان با کمترین هزینه با حذف تهاجم خود قرار می دهد.

جنگ نرم به روحیه، به عنوان یکی از عوامل قدرت ملی خدشه وارد می کند، عزم و اراده ملت را از بین می برد، مقاومت و دفاع از آرمان و سیاست های نظام را تضعیف می کند، فروپاشی روانی یک ملت می تواند مقدمه ای برای فروپاشی سیاسی- امنیتی و ساختارهای آن باشد. جوزف نای قدرت نرم را شیوه غیرمستقیم رسیدن به نتایج مطلوب بدون تهدید یا پاداش ملموس می داند. این شیوه غیرمستقیم رسیدن به نتایج مطلوب قدرت است. بر این پایه یک کشور می تواند به مقاصد موردنظر خود در سیاست جهانی نایل آید، چون کشورهای دیگر، ارزش های آن را می پذیرند، از آن تبعیت می کنند، تحت تأثیر پیشرفت و آزاداندیشی آن قرار می گیرند و در نتیجه خواهان پیروی از آن می شوند. در این مفهوم آنچه مهم تلقی می شود، تنظیم دستورالعملی است که دیگران را جذب کند. بنابراین جنگ نرم از یکسو توانایی کسب آنچه که می خواهید از طریق جذب کردن نه از طریق اجبار و یا پاداش می باشد و از سوی دیگر نشان دهنده ، تفاوت های عمده آن با جنگ سخت می باشد.(تجری،۱۳۹۰)

گروه‌های هدف در جنگ نرم، رهبران، نخبگان و توده‌های مردم هستند. نخبگان نیروهای میانی این نبرد را تشکیل می‌دهند و می‌توانند به عنوان تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان یک حکومت مطرح باشند. نخبگان جامعه مدنی مانند رهبران احزاب با آشفتگی ذهنی خود، می‌توانند ترس را به ذهن مردم انتقال دهند، وحشت ایجاد کنند و روحیه ملت را درهم بشکنند. از این رو این گروه به عنوان یک هدف همواره مورد توجه دشمن است، چرا که دگرگون کردن و نفوذ فکری در نخبگان بی‌بصیرت به صورت خودکار انحراف فکری بسیاری از مردم در در پی دارد و هزینه‌های دشمن را کاهش می‌دهد.

از دیگر گروه‌های مورد هدف در جنگ نرم همواره دانشجویان و دانشگاهیان بوده‌اند، چرا که جنب و جوش، تحرک و بی‌پروایی این گروه به دلیل برخورداری از عنصر جوانی، کرسی ‌علمی، نفوذ کلام و گستردگی جغرافیایی حضور آنان در کشور هدف، می‌تواند ضمن کم کردن هزینه‌‌ها، دستگاه تبلیغی مناسبی نیز برای دشمن فراهم کند، به همین دلیل بزرگان کشور همواره از جنبش‌های دانشجویی حمایت و آنان را به گسترش فعالیت در زمیه عدالت خواهی تشویق‌ و آنان را به تفکر، تدبر و دوری از افراط و تفریط و پرهیز از اقدامات عجولانه دعوت کرده‌اند.

در جنگ نرم دشمن می‌کوشد تا با آماده کردن افکار عمومی به عنوان یکی از مهمترین عناصر توجیه حرکات سیاسی و نظامی، زمینه را برای رسیدن به اهداف خود توسط عناصر درونی جامعه هدف فراهم کند.( http://baran97.mihanblog.com)

اهداف جنگ نرم
دشمن از از اعمال جنگ نرم به دنبال اهداف زیر در کشور مورد تهاجم است:

۱- استحاله فرهنگی در جهت تأثیرگذاری شدید بر افکار عمومی جامعه مورد هدف با ابزار خبر و اطلاع رسانی هدفمند و کنترل شده که نظام سلطه همواره از این روش برای پیشبرد اهداف خود سود جسته است.

۲- استحاله سیاسی به منظور ناکارآمد جلوه دادن نظام مورد هدف و تخریب و سیاه نمایی ارکان آن نظام.

۳- ایجاد رعب و وحشت از مسائلی همچون فقر، جنگ یا قدرت خارجی سرکوبگر و پس از آن دعوت به تسلیم از راه پخش شایعات و دامن زدن به آن برای ایجاد جو بی اعتمادی و ناامنی روانی.

۴- اختلاف افکنی در صفوف مردم و برانگیختن اختلاف میان مقام های نظامی و سیاسی کشور مورد نظر در راستای تجزیه سیاسی کشور.

۵- ترویج روحیه یاس و ناامیدی به جای نشاط اجتماعی و احساس بالندگی از پیشرفت های کشور.

۶- بی تفاوت کردن نسل جوان به مسائل مهم کشور.

۷- کاهش روحیه و کارآیی در میان نظامیان و ایجاد اختلاف میان شاخه های مختلف نظامی و امنیتی.

۸- ایجاد اخلال در سامانه های کنترلی و ارتباطی کشور هدف.

۹- تبلیغات سیاه (با هدف براندازی و آشوب) به وسیله شایعه پراکنی، پخش تصاویر مستهجن، جوسازی از راه پخش شب نامه ها و…

۱۰- تقویت نارضایتی های ملت به دلیل مسائل مذهبی، قومی، سیاسی و اجتماعی نسبت به دولت خود به طوری که در مواقع حساس این نارضایتی ها زمینه تجزیه کشور را فراهم کند.

۱۱- بحرانی و حاد نشان دادن اوضاع کشور از راه ارائه اخبار نادرست و نیز تحلیل های نادرست و اغراق آمیز. (تجری،۱۳۹۰)

تهدیدات سایبری در جنگ نرم
۵٫ راههای تحقق بخشی جنگ نرم بر علیه ایران
امریکا و جریان صهیونیسم بین‌الملل برای عملیاتی ساختن جنگ نرم در قالب ناتوی فرهنگی علیه جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته و همچنین برای سال‌های آینده راهبردها و شیوه‌های زیر را طراحی کرده‌اند:

الف) پیگیری پرونده هسته‌ای ایران و القای غیرصلح‌آمیز بودن این فناوری وتبلیغ اینکه ایرانی‌ها تلاش دارند بمب اتم بسازند که نه تنها برای امنیت و ثبات منطقه و جهان خطرناک است بلکه موجب تقویت جبهه تروریست‌ها و جریان بنیادگرایی افراطی در جهان خواهد شد.

ب) سرمایه‌گذاری در رسانه‌های دیداری و شنیداری، سازمان‌های تبلیغاتی و خبری و کمپانی‌های فیلم‌سازی برای ارائه تصویری سیاه و خطرناک از جمهوری اسلامی ایران برای افکارعمومی جهان که آخرین نمونه آن ساخت و پخش فیلم ضدایرانی ۳۰۰ بوده است.

ج) ایجاد فضای رسانه‌ای درباره دخالت ایران در عراق، لبنان و … در نقش بزرگ‌ترین مدافع تروریسم که به عوامل ناامنی در این کشورها تسلیحات می‌رساند و آنها را آموزش نظامی می‌دهد.

د) تقویت و ایده جنبش دمکراسی به سبک امریکایی و مستمسک قراردادن مقوله حقوق بشر، حقوق زنان و دامن‌زدن به مطالبات صنفی و اجتماعی و همچنین سازمان‌دهی نارضایتی‌ها و نافرمانی به اصطلاح مدنی به وسیله مطبوعات خاکستری، احزاب و …

هـ) راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی و ارائه نرم‌افزارهای جاسوسی به عوامل خود در داخل کشور تا ابعاد مختلف جنگ رسانه‌ای به شکل اثربخش‌تر طراحی و اجرا شود.

و) تلاش برای تحلیل مغرضانه از اوضاع داخلی و ایجاد فضای وحشت‌زا و موهوم از احتمال بروز جنگ.

ز) سوءاستفاده تبلیغاتی از اجرای طرح‌هایی چون طرح امنیت اجتماعی به عنوان محدودکننده آزادی و حقوق زنان و نقش‌ آزادی‌های مدنی و اجتماعی.

ح) ایجاد تقابل‌های سیاسی بین سران ارشد نظام اسلامی و القای اینکه جنگ قدرت در جمهوری اسلامی بین چند طیف در جریان است و در نهایت فلان طیف یا فلان گروه پیروز و یا شکست می‌خورد.(سایت عملیات روانی)

 روش ها و ابزار جنگ نرم
جنگ نرم با پشتوانه قدرت نرم انجام می گیرد. بنابراین تمامی ابزارهای حامل قدرت نرم را باید به عنوان ابزارهای جنگ نرم مورد توجه و شناسایی قرار داد. این ابزارها انتقال دهنده پیام ها با اهداف خاص هستند. در عصر ارتباطات با تنوع ابزاری برای انتقال پیام از یک نقطه به نقطه دیگر هستیم. (تجری،۱۳۹۰)

 

جنگ نرم با پشتوانه قدرت نرم انجام می گیرد. بنابراین تمامی ابزارهای حامل قدرت نرم را باید به عنوان ابزارهای جنگ نرم مورد توجه و شناسایی قرار داد. این ابزارها انتقال دهنده پیام ها با اهداف خاص هستند. در عصر ارتباطات با تنوع ابزاری برای انتقال پیام از یک نقطه به نقطه دیگر هستیم. (تجری،۱۳۹۰)

مجموعه روش‌هایی که در تهدیدات نرم به کار گرفته می‌شود را می‌توان سه روش اصلی، گفتاری، رفتاری و مبتنی بر شبکه تقسیم نمود. در ادامه به اختصار به تعریف هر کدام از این دسته روش‌ها می‌پردازیم:

۶٫۱٫ روش‌های گفتاری:
در روش‌های گفتاری هدف اصلی نگرش، افکار، عقاید و باور‌های اساسی مردم و نخبگان جامعه است این روش به دنبال ایجاد اختلال، انحراف و تغییر در اهداف مرجع مذکور است. روش‌های گفتاری در اعمال تهدیدات نرم را می‌توان به چهار بخش «عملیات روانی»، «عملیات ادراکی»، «دیپلماسی عمومی» و « فریب استراتژیکی» تقسیم نمود. شایعه سازی، دروغ پراکنی با استفاده از رسانه ها و سایت های خبری از ابزارهای مهم این روش بشمار می آیند :

الف) عملیات روانی: به مجموعه طرح‌ها و اقداماتی گفته می‌شود که به دنبال تشویق، تهییج و تحریک افکار عمومی در خصوص یک مسأله‌ای مشخص و با اهداف از پیش تعیین شده است.  عملیات روانی به طور کلی در چارچوب اقدامات اطلاعاتی و با اهداف پنهانی قرار دارد و آثار، نتایج و همچنین ابزار‌ها و شیوه‌های آن به راحتی قابل شناسایی نیست. عملیات روانی بیشتر در شرایط بحرانی مانند جنگ،‌شورش و اغتشاش؛ یا در شرایط ناپایدار و شکننده مانند التهاب در روابط دو کشور، مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرضیات عملیات روانی بر این است که توان جنگیدن دشمن جدا از ابزارها و جنگ ‌افزار‌های نظامی، بر اراده نیروی انسانی معطوف به جنگ استوار است.

ب) عملیات ادراکی: تأثیرگذاری بر نگرش‌ها، باور‌ها، عقاید، اهداف و ارزش‌های طرف مقابل با هدف ایجاد تغییر در مخاطبان تا سرحد همسو شدن آن‌ها با اهداف و منابع عمل‌کننده را می‌توان عملیات ادراکی (Perception Warfare) معنا نمود این نوع عملیات به جای این که مخاطب را تهییج یا یکباره و فوری وادار به عکس‌العمل نماید، نگرش آن‌ها را نسبت به مسایل اساسی مانند ایده حاکمیت تحت تأثیر قرار دهد. در عملیات ادراکی از فنون و شگرد‌های مختلفی مانند برگزاری جلسات نقد و بررسی، مباحثه و گفت و گو، نظریه‌پردازی و مواردی مانند این استفاده می‌شود .

ج) دیپلماسی عمومی ( مردم محور): اصطلاحی است که از اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی و در هنگامه جنگ سرد در آمریکا و دیگر کشور‌های بلوک غرب مطرح شد. مفهوم کلی دیپلماسی عمومی برقراری روابط حسنه دولت‌ها با ملت‌ها به جای روابط بین دولت‌ها و در جهت فتح قلوب و اذهان عمومی همه یا بخش‌های انتخاب شده‌ای از مردم کشور‌های هدف از طریق سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی. یک تعریف رسمی جدید از دیپلماسی عمومی بریتانیا این گونه است: «کار برای رسیدن به اهداف و نفوذ کردن مثبت در دیدگاه‌های افراد و سازمان‌های خارجی نسبت به بریتانیا و همکاری آن‌ها با بریتانیا»

این روش هزینه‌ اجرای تصمیمات و پیگیری منافع و مقصد را به حداقل می‌رساند و سد مقاومت‌ها در برابر «دیگران» یا «بیگانگان» را می‌شکند. در این میان، رسانه‌هایی که مخاطبانی بیرون از مرز‌های جغرافیایی یک کشور دارند، بیشترین کمک را به پیشبرد منافع ملی خواهند داشت. این روش از جهت هدف با روش عملیات ادراکی شباهت زیادی دارد؛ اما از جهت نحوه و سازمان اجرایی متفاوت است.

د) فریب استراتژیکی: عملیات فریب را «سلسله اقدامات سازمان یافته و پنهانی که به منظور تأثیرگذاری بر ذهنیت حریف طراحی و اجرا می‌شود و هدف اصلی آن ایجاد انحراف، در تصمیمات حریف از طریق ارائه اطلاعات هدایت شده و گاه غلط به او و اجبار وی به اقدام یا عدم اقدام در جهت منافع ملی کشور خودی یا به ضرر منافع خود» تعریف می‌کنند.

۶٫۲٫ روش های رفتاری:
روش‌های رفتاری دومین دسته از روش‌های اعمال تهدیدات نرم‌اند. در روش‌های رفتاری، هدف اصلی شکل دادن به رفتار‌های جمعی متناسب با خواسته‌ها، اهداف و برنامه‌های تهدیدگر است. این دسته را می‌توان به چهاربخش: «اعتراض»، «عدم همکاری با دولت»، «مداخله غیرخشونت‌آمیز» و «جذب مخالفان حکومت» تقسیم نمود. رسانه های مکتوب و دیجیتال، ماهواره ها مجلات و کتب از ابزارهای این روش محسوب می شوند.

الف) اعتراض به اقداماتی گفته می‌شود که حکایت از نشان دادن اعتراض و نارضایتی بدون مداخله و رویارویی با نیرو‌های پلیس داشته باشد؛ که در صورت تکرار و روندسازی می‌تواند تبدیل به مقاومت شود. اعتراض می‌تواند به صورت تحصن، مخالفت‌خوانی، کم‌کاری، کارشکنی و تجمع مسالمت‌آمیز انجام شود.

ب) عدم همکاری با دولت (نافرمانی مدنی) :به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که از سوی مردم یا برخی جمعیت‌ها به منظور ایجاد محدودیت یا خودداری از همکاری‌های سیاسی، اقتصادی،‌اجتماعی و امنیتی با دولت اتخاذ گردد. مواردی مانند عدم پرداخت مالیات، قبوض مصارف خدمات عمومی، بیرون کشیدن پول و سرمایه خود از شبکه‌های دولتی، عدم مشارکت سیاسی مانند عدم مشارکت در انتخابات.

ج)  مداخله غیر خشونت‌آمیز : به معنای ایجاد اختلال در نظم عمومی مؤسسات، سازمان‌ها، برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌های دولت، توسط افراد، تشکل‌ها و دولت‌های دیگر است. (نوع اقدام حتماً باید خشونت‌آمیز باشد) مثلاً خرابکاری نامحسوس یا تصرف غیرخشونت‌آمیز یک ساختمان با نهاد دولتی از جمله این موارد است.

د) جذب مخالفان حکومت : به معنای جرأت دادن به مخالفان و حمایت از آنان در هنگام سختی و خطر با هدف هویت‌بخشی، انسجام بخشی، تحریک‌پذیری، افزایش انگیزه و اعتماد به منظور ایمان‌سازی مسیر مقابله از سوی یک دولت یا سازمان دشمن علیه دولتی دیگر است.

۶٫۳٫ روش های شبکه ای:
در روش‌های مبتنی بر شبکه هدف اصلی اطلاعات و ارتباطات بر روی شبکه است. بنابراین اینترنت‌ها، مخازن و پایگاه‌های اطلاعاتی و سایت‌های کنترل و فرمان از بخش‌های مهم و مورد توجه در این روش‌اند. روش‌های شبکه‌ای را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: «دیجیتالی» و «الکترونیکی».

الف) دیجیتالی : روش‌های دیجیتالی به روش‌هایی گفته می‌شود که از طریق فعالیت در فضای دیجیتالی اهداف جنگی را پی می‌گیرد و یا به دنبال اختلال در ارتباط، سرقت اطلاعات و یااختلال در سامانه‌های مدیریت در شبکه‌های اینترنت، اینترنت، و اکسترانت‌اند. از این اقدامات به جنگ رایانه‌ای هم تعبیر می‌کنند. حمله‌های هکری را می‌توان مشهورترین روش دیجیتالی دانست.

ب) الکترونیکی : روش‌های الکترونیکی مجموعه روش‌هایی است که از طریق وسایل الکترونیکی مانند ماهواره و رادیو و تلویزیون اهداف کشور مهاجم را پی می‌گیرند و یا به دنبال اختلال در این وسایل و امواج مربوطه‌شان هستند.(صدرا،۱۳۸۳)

انواع تهدیدات سایبری
فعالیتهای خرابکارانه در فضای سایبر از مخاطرات اصلی فضای سایبر است، جدید‌ترین گزارش امنیتی مایکروسافت در مورد تهدیدات موجود در فضای سایبر موسوم به SIRv۱۰[۷]حاوی نکات و اطلاعات جالبی در مورد آسیب پذیری‌های نرم افزاری، انواع بدافزار‌ها و ویروس‌ها، تحولات مربوط به نفوذهای امنیتی به نرم افزارهای ساخت مایکروسافت و نرم افزارهای ثالث و همین طور وضعیت هرزنامه نویسی در جهان است که نگاهی جامع به تحولات امنیتی سال ۲۰۱۰ را ممکن می‌سازد. (www.itna.ir)

در این گزارش تهدیدات امنیتی مهم در ۱۱۷ کشور جهان نیز به طور تفکیکی بررسی شده که البته نام ایران در میان این کشور‌ها به چشم نمی‌خورد. به طور کلی سرخط مهم‌ترین یافته‌های مایکروسافت در این گزارش به شرح زیر است :

۷٫۱٫ آسیب پذیری‌ها: آسیب پذیری‌های موجود در برنامه‌ها در مقایسه با آسیب پذیری‌های موجود در سیستم‌های عامل و مرورگرهای وب روز به روز در حال افزایش است، هر چند مجموع آسیب پذیری‌های موجود در برنامه‌ها از سال ۲۰۰۹ تا امروز ۲۲. ۲ درصد کاهش یافته است.

میزان آسیب پذیری‌های افشا شده در بخش‌های مختلف صنعت از سال ۲۰۰۶ بدین سو در حال کاهش است و این وضعیت کماکان ادامه دارد. توسعه ابزار امنیتی و بهبود کیفیت کنترل عامل اصلی این مساله است.

تعداد آسیب پذیری‌های اعلام شده مربوط به محصولات و تولیدات مایکروسافت در سال ۲۰۱۰ افزایش مختصری یافته است، اما در مقایسه با سال‌های گذشته روند کلی این مساله کم وبیش ثابت است.

۷٫۲٫ سوءاستفاده‌ها: سوءاستفاده از آسیب پذیری‌های مربوط به نرم افزار جاوا در سه ماهه دوم سال ۲۰۱۰ افزایش یافته و از سوءاستفاده‌های مربوط به تمامی برنامه‌ها و نرم افزارهای دیگر که توسط مایکروسافت بررسی شده پیشی گرفته است.

با این حساب امروزه جاوا از HTML، سیستم‌های عامل، انواع اسکریپت‌ها و اسناد مختلف اداری و تجاری آسیب پذیر‌تر است. استفاده از HTML و جاوا اسکریپت به طور منظم در طول سال ۲۰۱۰ افزایش یافته و بخش عمده‌ای از آسیب پذیری‌ها را به خود اختصاص داده است. متداول‌ترین شیوه حمله در این بخش بهره گیری از IFrame‌های مشکوک و آلوده است.

میزان سوءاستفاده از نرم افزارهای آکروبات[۸] و ادوب رید[۹]ر ساخت شرکت ادوب نسبت به سه ماهه اول سال ۲۰۱۰ بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش در ماه‌های بعدی سال ۲۰۱۰ هم ادامه یافته است.

۷٫۳٫ سوءاستفاده از اسناد: مهم‌ترین شیوه سوءاستفاده از اسناد تلاش برای آلوده کردن فایل آکروبات و ادوب ریدر بوده است. طراحی فایل‌های آلوده با ظاهر فایل‌های پی دی اف هم مورد توجه هکر‌ها بوده است.

در سال ۲۰۱۰ تقریبا تمامی نفوذ‌ها بدین شیوه با بهره گیری از بدافزار Win۳۲/Pdfjsc صورت گرفته است.

تعداد سوءاستفاده‌ها از فایل‌های پی دی اف از سه ماهه دوم سال ۲۰۱۰ کاهش یافته و بیش از ۵۰ درصد کمتر شده است.

این فرایند در ماه‌های بعدی هم ادامه یافته است که نشانگر توجه شرکت ادوب به کاهش آسیب پذیری نرم افزارهای ساخت خود می‌باشد. نفوذ از طریق فایل‌های مجموعه آفیس شرکت مایکروسافت در سال ۲۰۱۰ از    ۰. ۵ تا ۲. ۸ درصد در نوسان بوده است.

۷٫۴٫ آلوده سازی با انواع بدافزار: از میان مجموعه سیستم عامل‌های عرضه شده توسط مایکروسافت کمترین میزان آلودگی مربوط به ویندوزهای ۷ و ویندوز سرور ۲۰۰۸ نسخه R۲ است که البته این مساله بدان معنا نیست که هکر‌ها و ویروس نویسان برای آلوده کردن آن‌ها هنوز دست به کار نشده‌اند.

باید توجه داشت که تلاش برای آلوده کردن ویندوز ۷ رو به افزایش و تلاش برای آلوده کردن ویندوز قدیمی‌تر XP رو به کاهش است.

آلودگی در نسخه‌های ۵۴ بیتی ویندوزهای ویستا و ۷ کمتر از نسخه‌های ۳۲ بیتی این دو ویندوز است که علت این مساله پیکربندی بهتر و امکانات امنیتی قدرتمند‌تر ویندوزهای ۶۴ بیتی است.

البته باید به این مساله هم توجه داشت که کاربران ویندوزهای ۶۴ بیتی عموما افراد حرفه‌ای و متخصص هستند و این افراد بهتر بلدند از رایانه‌های خود حفاظت کنند.

وجود مولفه‌ای موسوم به [۱۰]KPP برای حفاظت بهتر از هسته اصلی ویندوز و جلوگیری از هرگونه تغییر بی‌اجازه در آن هم باعث می‌شود بدافزار‌ها سخت‌تر بتوانند به ویندوز ۶۴ بیتی نفوذ کنند.

۷٫۵٫ تهدیدات بد افزاری: در میان تهدیدات مختلف متداول‌ترین خانواده تهدیدات JS/Pornpop بوده که بیشترین فعالیت مخرب را هم در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۰ انجام داده است.

این بدافزار با سوءاستفاده از آسیب پذیری‌های نرم افزار جاوا تلاش می‌کند تا آگهی‌ها و تبلیغات ناخواسته را بر روی مرورگر فرد قربانی به نمایش درآورد. آگهی‌هایی که این بدافزار نمایش می‌دهد عمدتا محتوای غیراخلاقی دارند.

Win32/autoraun نوع دیگری از تهدیدات هستند که در خانواده کرم‌های اینترنتی طبقه بندی می‌شوند. کرم یاد شده همانطور که از نامش پیداست با استفاده از قابلیت اجرای خودکار یا Autorun ویندوز توزیع می‌شود. این کرم هم در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۰ به طور بی‌سابقه‌ای گسترش یافت.

سومین بدافزار پرکار سال ۲۰۱۰ win32/ Taterf نام دارد. هدف از طراحی این بدافزار سرقت کلمات عبور بازی‌های آنلاین رایانه‌ای و انتقال آن‌ها به مهاجمان برای سواستفاده‌های بعدی بوده است.

۷٫۶٫ تهدیدات ایمیلی[۱۱]: تهدیدات ایمیلی در هشت ماه اول سال ۲۰۰۸ ابتدا افزایش یافته و سپس به طور تدریجی کاهش یافتند. اما مجدد در ماه سپتامبر کاهش قابل توجهی در میزان هرزنامه‌های ارسالی مشاهده شده است. این کاهش ناگهانی در ماه دسامبر هم ادامه یافته است. در این زمینه می‌توان به دو عامل اصلی اشاره کرد.

عامل اول: در هفته آخر آگوست سال ۲۰۱۰ محققان شرکت امنیتی لست لاین موفق به شناسایی و از کار انداختن سرورهایی شدند که به طور خودکار روزانه میلیون‌ها هرزنامه را با بهره گیری از بدافزاری موسوم به Cutwail برای کاربران ارسال می‌کردند. در روزهای بعدی همین مساله موجب کاهش چشمیگیر هرزنامه‌های ارسالی شد.

عامل دوم: در ۲۵ دسامبر سال ۲۰۱۰، محققان امنیتی خبر دادند که به دنبال شناسایی و نابودی شبکه بوت نت Rustock، میزان هرزنامه ارسالی در جهان به شدت کاهش یافته و به نصف میزان قبلی رسیده است. این میزان کاهش ناگهانی از سال ۲۰۰۹ بی‌سابقه بوده است. البته بعد از مدتی شبکه‌های بوت نت دیگری راه اندازی شدند تا جایگزین Rustock شوند و میزان هرزنامه‌های ارسالی مجددا افزایش یافت.

۷٫۷٫ انواع هرزنامه: تبلیغات مربوط به محصولات دارویی غیرجنسی ۳۲.۴ درصد از کل هرزنامه‌ها را در سال ۲۰۱۰ به خود اختصاص داده است. هرزنامه‌های مربوط به محصولات غیردارویی ۱۸. ۳ درصد از کل هرزنامه‌ها را به خود اختصاص داده است. تبلیغات محصولات بهبود دهنده عملکرد جنسی هم ۳. ۳ درصد از کل هرزنامه‌ها را شامل می‌شود. مجموع کل این نوع هرزنامه‌ها در مقایسه با سال ۲۰۰۹، ۶۹. ۲ درصد کاهش نشان می‌دهد.

۷٫۸٫ وب سایت‌های آلوده : در نیمه اول سال ۲۰۱۰ حملات فیشینگ بر روی سایت‌های بازی‌های آنلاین متمرکز شدند و به دفعات برای آلوده کردن رایانه‌های کاربران این سایت‌ها وارد عمل شدند.

در ماه‌های بعدی شبکه‌های اجتماعی و به خصوص فیس بوک مورد توجه مهاجمان قرار گرفتند. به طور کلی ۱۶.۷ درصد از سایت‌های آلوده با محتوای بازی‌های آنلاین تلاش کردند کاربران را فریب دهند. این رقم در سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۰ حدود ۲. ۱ درصد کاهش یافت و سهم اصلی به سایت‌های شبکه‌ای اختصاص یافت.

سایت‌های فیشینگ مهاجم به شبکه‌های اجتماعی در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۰ بر فعالیت خود افزودند، ولی در دسامبر سال ۲۰۱۰ تنها ۴. ۲ درصد از کل سایت‌های فعال را به خود اختصاص دادند. این سایت‌ها در ۸۴. ۵ درصد از موارد موفق به فریب کاربران سایت‌های شبکه‌ای شدند و لینک‌های آن‌ها به روش‌های مختلف برای کاربران این سایت‌ها فرستاده شد و آن‌ها هم بر روی لینک‌های یاد شده کلیک کردند. سرقت اطلاعات شخصی، تصاویر خانوادگی و انواع کلاهبرداری های با استفاده از این روش صورت می گیرد.

 راهبرد های مقابله با جنگ نرم:
قرآن می فرماید: فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَیْکُمْ (بقره۱۹۴) شاید یک تفسیر این آیه این باشد که با همان ابزاری که به جنگ شما می آیند باید به جنگ دشمنان اسلام رفت. لذا پاسخ تهدید نرم، مقابله نرم است. پاسخ مبارزه علمی، مبارزه علمی است.

باز در قرآن آمده: وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّهٍ (انفال۶۰) این آیه به این مساله اشاره دارد که ما می بایست از تمامی ظرفیتهای ممکن خود در جنگ نرم بهره جوییم.

لذا راهبردهای ذیل برای جنگ نرم سایبری در این مقطع پیشنهاد می شود:

الف) راهبردهای پاکسازی: یکی از ابزارهای اصلی جنگ نرم دشمن سایت های مستهجن و پورنوگرافی است.آنها موارد مستهجن درست می کنند. سایت های کذایی خلاف اخلاق درست می کنند و صبح تا شب به خورد جوانان می دهند و جوانی که می آید به فضای اینترنت، شست و شوی مغزی می شود. این گونه حملات باید با فیلترینگ و محدود سازی دسترسی کاربران ایرانی و از سوی دیگر پاکسازی وب از لوث آنها انجام پذیرد.

ب) راهبردهای آگاه سازی: آگاهی رکن دوم مبارزه با جنگ نرم سایبری است. اغتشاشات سال ۸۸ محصول اطلاعات نادرستی بود که این شبکه ها به افکار عمومی وارد کرده بودند. راهبرد دوم این است که این عملیات روانی را برای مردم توضیح بدهیم و به آنها بفهمانیم که فضای سایبر فضای شکننده ای است که ممکن است اصول اعتقادی آنها را تخریب کند. ما باید مردم را آماده کنیم برای دفع عملیات دشمن چون این تقابل و مواجهه شرق و غرب مال سابقه دار است. از طرف دیگر مدیریت کشور باید با افزایش کارایی خود مشکلاتی را که بهانه می دهد به دست دشمن رفع کند، چون اغتشاشات شهری از همین نقطه آغاز شد.

ج) راهبردهای حضور در شبکه های اجتماعی و مقابله به مثل: یکی از ابزار های مهم  دشمن در  جریان جنگ نرم سایبری در این راستا، سایتهای شبکه های اجتماعی اینترنتی و شبکه های وبلاگی هستند.اگر چه کشورهای حامی و بنیان گذار در آن تبلیغ مستقیم ندارند، اما با ایجاد زمینه طرح و نشر مباحث مورد علاقه و به صورت مثلاً بی طرف به مدیریت افکار عمومی می پردازند. اگرچه هک نمادین این سایت ها  توسط هر گروهی به هر شکل می تواند یک پاتک خوب برای شروع علیه این جریان باشد، اما نمی توان صرفا با هک یا فیلترینگ آثار این گونه جنگهای نرم را کاهش داد.بلکه ورود سازمان یافته به این شبکه های اجتماعی توسط افسران جوان عرصه مبارزه با جنگ نرم و تولید وانتشار اطلاعات مبتنی بر حقایق وبصیرت سیاسی از راهکارهای مبارزه موثر در این عرصه است.( www.tebyan.net)

د) دفاع در برابر جنگ سایبری: جنگ سایبری از زیر مجموعه های جنگ نرم است. امروزه با کوچک تر شدن جهان به واسطه رشد روز افزون وسایل ارتباط جمعی از قبیل اینترنت و ماهواره معادلات گذشته در تنظیم روابط بین کشورها تا حدود زیادی به هم خورده و جای خود را به معادلات جدیدی داده است، به گونه ای که به جای به کارگیری مستقیم زور، توجه قدرت ها به استفاده از قدرت نرم و ایجاد تغییرات از طریق مسالمت آمیز با به کارگیری شیوه های نوین مداخله در امور داخلی کشورها جلب شده است. (www.raissy.com.sa, 1389)

درجنگ سایبری نه از ارتش های کلاسیک خبری است نه از تسلیحات مرگبار اینجا فقط رایانه است و کابل و ایده . چین ،کره جنوبی ،امریکا ،کشورهای جنوب شرق آسیا و بسیاری کشورهای دیگر که از زیر ساخت قوی ارتباط رایانه ای بهره می برند به دلیل باز کردن درهای کشور به روی شرکت ها و افراد خارجی برای کار و سرمایه گذاری در این زمینه دچار مشکل هایی نیز شده اند که ار جمله آن سوء استفاده از ارتباطات و زیر ساخت های آن کشور برای حمله و تهدید امنیت فضای مجازی دیگر کشورهاست.

شاید بتوان نخستین حمله سایبری سازمان یافته و دولتی را به سال ۲۰۰۷ میلادی نسبت داد که طی آن ،سرویس های اطلاعاتی روسیه ،شبکه های اینترنتی استونی و گرجستان را مورد حمله قرار دادند. و فلج کردند.(www.itiran.com, 1389) دفاع سایبری در برابر جنگ سایبری دشمن به معنی شناسایی انواع تهدیدات این جنگ و اتخاذ راه کارهای مقابله در برابر این تهاجمات است. اقداماتی از قبیل رصد اطلاعاتی تحرکات دشمن، تقویت مواضع و استحکامات سایبری کشور، توجه ویژه به امر آموزش سربازان سایبری کشور در کنار تقویت ارتش سایبری و پلیس سایبری می توانند سپر دفاعی کشور در برابر این حملات را تقویت کنند.

نتیجه گیری:
جنگ نرم با توجه به هزینه های کم و عدم درگیری مستقیم نظامی بین طرفین، مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. هدف اصلی از راه اندازی جنگ نرم برعلیه کشورها تحمیل اراده قدرت های استبکاری بر کشورهای هدف است براندازی، اجبار به سازش، حفظ جایگاه قدرت جهانی از دلایل بهره گیری از این شیوه جنگی است که بر علیه کشورهای مختلفی از جمله شوروی سابق، گرجستان، اوکراین، ایران و … به کار گرفته شده است. فضاسازی رسانه ای، ایجاد اختلاف بین مردم و مسئولین، استحاله سیاسی و فرهنگی، ایجاد رعب و وحشت و … از اهدافی هستند که در جنگ نرم دنبال می شوند. آمریکا و صهیونیسم جهانی نیز در این چهارچوب با ایجاد فضای رسانه ای بوسیله رسانه های دیداری، شنیداری و دیجیتال و استفاده از از ظرفیت های فضای مجازی و مستمسک قرار دادن برخی امور از قبیل فعالیت های صلح آمیز هسته ای کشورمان، حقوق بشر و … سعی نموده اند تا اراده نظام جمهوری اسلامی ایران و مردم مقاوم آن را در هم ریزد.

در این راه دشمن با استفاده از روش ها و ابزار های مختلف مانند رسانه، شبکه های اجتماعی و مقابله سایبری قصد دارد تا با اقدام به عملیات روانی در جامعه هدف به مقصود خود برسد و برای از بین بردن زیرساخت های مقابله با این روش ها جنگ سایبری را در اولویت قرار داده است. حملات سازمان یافته سایبری بر علیه داده های حیاتی کشورها، داده کاوی، تولید و انتشار بدافزارها، کمک به راه اندازی سایت های مستهجن و … از اقدامات عملیات سایبری دشمن محسوب می شوند اما کشور می تواند با اتخاذ تدابیر و راهبردهای دفاعی در این زمینه علاوه بر دفع حملات ضمن استحکام بخشی به مواضع داخلی به مقابله بر علیه این اقدامات برخیزد.

 

منابع و ماخذ:
۱۳۹۰٫amberleyeaglesfc.org.uk. [Online] 1390.

www.leader.com.sa. [Online] 1390.

۱۳۸۹٫www.itiran. [Online] 1389.

۱۳۹۰٫www.itlawseminar.net. [Online] 1390.

۱۳۸۹٫www.raissy.com.sa. [Online] 1389.

۱۳۹۰٫sid.ir. [Online] 1390.

 

 کارشناس ارشد فناوری اطلاعات[۱]

کارشناس ارشد فناوری اطلاعات [۲]

[۳] Warfare Hard

[۴] Warfare Hard

[۵] Smart POwer

[۶] Smart power

[۷] Security Intelligence Report

[۸] Acrobat

[۹] Adob reader

[۱۰] Kernel Patch Protection

[۱۱] Email