جوانی جمعیت؛ از سیر تا پیاز!
طبق آخرین آمار نرخ رشد جمعیت سالمندان کشورمان تقریباً بیش از سه برابر میانگین نرخ رشد جمعیت کل کشور است! اگر در آینده هیچ تغییری در این نرخ ایجاد نشود باید منتظر بحرانی جدید در کشور باشیم بحرانی با عنوان : پیری جمعیت ایران
البته این نگرانی امروزه در اکثر نقاط جهان به خصوص در کشورهای پیشرفته وجود دارد به طوری که امروزه در بیش از ۵۵ درصد کل کشورهای جهان مشوق‌ها و سیاست‌های کلی برای افزایش جمعیت و ارتقای الگوی فرزندآوری در حال اجر می باشد و در حدود ۷۵ درصد کشورهای جهان برنامه‌های هدفمندی برای حفظ اقتدار درونی جمعیت و تداوم جمعیت پایدار وجود دارد.
از آنجا که ساختار جمعیت هر کشور نقش مستقیمی در شاخص های مهم آن از جمله : اقتصاد، فرهنگ، اقتدار ملی، امنیت و در کل جامعه دارد بررسی این موضوع امری مهم و حیاتی می باشد.
آیا می دانید طی 10سال گذشته آمار ازدواج در کشور 40% کاهش داشته است!!!
آیا می دانید نرخ فرزندآوری در کشور نیز 30% کاهش داشته است!!!
آقای بانکی‌پور نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در این مورد می گوید : ما نمی‌توانسیتم نسبت به شرایط سخت ازدواج و فرزندآوری جامعه سکوت کنیم، متأسفانه در چند سال گذشته حدود 40 درصد ازدواج‌ها کاهش یافت و حدود 30 درصد فرزندآوری در جامعه کاهش یافت و نرخ باروری به کمترین عدد نسبت به سال‌های گذشته رسید که نزدیک به 1.6 رسید و وضعیت خطرناکی را برای آینده ما ایجاد کرد، غفلت از این وضعیت و غفلت از خانواده نه تنها خانواده‌ها را دچار مشکل کرده بلکه ادامه حیات جامعه را نیز دچار تردید می‌کند.
این نماینده مردم در مجلس یازدهم گفت: با توجه به این مسئله مجلس این قانون را براساس مسئله‌محوری و مسائل خانواده دنبال کرد، 21 مانع را شناسایی کردیم و بر اساس هر کدام از آنها موادی را در نظر گرفتیم که در قانون "جوانی جمعیت و حمایت از خانواده" جمع شد.
حال بهتر است نگاهی کلی به این طرح خبرساز مجلس بیاندازیم:
طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده که چند سالی در مجلس شواری اسلامی (از دوره قبلی مجلس) منتظر بررسی و تصویب بوده است سرانجام در آبان ماه سال جاری با تصویب ورای نگهبان به قانوان تبدیل شد. با توجه به مشکلات موجود به خصوص اقتصادی در سر راه فرزندآوری خانواده های ایرانی، این قانون مزایایی را برای خانواده هایی که اقدام به فرزنداوری نمایند قائل شده است :
پرداخت وام قرض‌الحسنه برای متولدین سال 1400 به بعد
نوع وام : قرض الحسنه
میزان وام : فرزند اول 10میلیون تومان
فرزند دوم 20میلیون تومان
فرزند سوم 30میلیون تومان
فرزند چهارم 40میلیون تومان
فرزند پنجم 50میلیون تومان
شرایط : بدون سپرده گذاری و با 6 ماه تنفس و بازپرداخت 5ساله
ضمانت: وثیقه گذاری یارانه، ضمانت زنجیره ای و یا ضامن معتبر
تا دوسال بعد از تولد نیز زمان دارید تا وام خود را دریافت کنید!
این وام هم طبق قانون وظیفه بانک مرکزی است که می بایست از طریق بانک ها و یا موسسات مالی و اعتباری از محل پس انداز و جاری قرض الحسنه نظام بانکی نسبت به پرداخت «تسهیلات قرض الحسنه تولد فرزند» اقدام نماید.
افزایش سه برابری مبلغ یارانه برای خانواده های دارای 3فرزند به بالا
دولت مکلف می گردد از طریق سازمان هدفمندی یارانه ها و با درآمد حذف سه دهک بالا نسبت به افزایش یارانه برای خانواده دارای حداقل 3فرزند (که البته جز چهار دهک اول بوده و والدین نیز در دستگاه های مذکور ماده 29قانون برنامه ششم توسعه شاغل نباشند) اقدام نماید.
-ماده 29 مشمول اکثر دستگاه های دولتی و زیر مجموعه آن ها می گردد.
امتیاز خرید خودرو بدون نوبت پس از تولد فرزند دوم
خودرو سازان می بایست اقدام به فروش خودرو بدون نوبت (قرعه کشی) به خانواده های متقاضی، پس از تولد فرزند دوم به بعد نمایند.
واگذاری زمین در شهرهای کوچک برای خانواده های سه فرزند به بالا
دولت می بایست اقدام به واگذاری زمین (در غیر از کلان شهرها) به خانواده های دارای سه فرزند به بالا با قیمت تمام شده نماید. البته هر خانواده فقط یکبار و در صورت سکونت بالای 5سال در آن شهر ویا روستا و به حفظ حق مالکیت دولت و اجاره 99ساله می تواند صاحب زمین گردد.
افزایش میزان حق اولاد
دولت مکلف است برای شاغلین دستگاه های ذکر شده در همان ماده 29قانون برنامه ششم توسعه و همچنین نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات، سازمان انرژی اتمی (به استثنای مشمولین قانون کار جمهوری اسلامی ایران) از قبیل کارکنان کشوری و لشکری، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و قضات، از ابتدای سال ۱۴۰۱ و به مدت ۵ سال، افزایش حقوق سالانه را در سقف ردیف حقوق و جبران خدمت به گونه‌ای اعمال نماید که هر ساله، حق اولاد و حق عائله‌مندی مشمولین این ماده در چارچوب افزایش سنواتی حقوق و دستمزد به ترتیب به میزان ۱۰۰% و ۵۰% افزایش یابد.
کاهش تعرفه قبوض آب وبرق و گاز
دستگاه های مربوطه مکلف اند تعداد فرزندان خانوار را در تعیین رتبه مشترکین کم مصرف و الگوی مصرف لحاظ نمایند.
مرخصی زایمان هم برای مادران هم برای پدران!
مدت مرخصی زایمان برای مادران شاعل به 9 افزایش یافت(البته با حفظ تمامی حقوق ومزایا و همچنین تضمین امنیت شغلی برای مادران) البته برای زایمان های دوقلو به بالا مرخصی 12ماه خواهد بود. برای پدران نیز به منظور کمک به مادران در نگهداری از نوزاد دو هفته مرخصی در نظر گرفته شده است(برای دوقلو به بالا نیز یک ماه)
دایر نمودن مهد کودک در تمامی ادارات دولتی
تمامی ادارات مذکور ماده 29 قانون ششم توسعه می بایست نسبت به تامین مهدکودک در محل اشتغال مادران اقدام نمایند.
واگذاری خانه سازمانی به خانواده های دارای سه فرزند به بالا
باز هم ادارات ماده 29 مکلف شده اند حدالق 70% از ظرفیت خانه های سازمانی خود را در اختیار خانواده های دارای سه فرزند به بالا قرار دهند. همچنین میزان زمان سکونت نیز می بایست 2برابر معمول باشد.
استفاده از تخفیف های شهروندی
تخفیف 50 درصدی ورودی اماکن و بناهای تاریخی و فرهنگی و موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی، گردشگری و دستگاههای اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری.
تخفیف 50 درصدی حمل و نقل عمومی شهری و تعرفه‌های فرهنگی، ورزشی و تفریحی شهرداری‌ها و دستگاههای اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری.
تخفیف 50 درصدی بلیط سینماها هر ماه یکبار
تخفیف ۲۰ درصدی دوره‌های آموزشی، تربیتی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
پس از رونمایی از قانون حمایت از فرزندآوری در کشور، برخی از کارشناسان این امتیازات در نظر گرفته شده را کم و ناکافی عنوان نمودند به رای برخی از کارشناسان این امتیازات برای رسیدن به نتیجه مطلوب با توجه به بحران پیش رو کافی نمی باشد. به اعتقاد ایشان ایران تنها طی ۳۰ سال آینده، از یک کشور جوان به یک کشور سالمند قطعی تبدیل خواهد شد. به عبارت دیگر در حالی که در سال ۲۰۲۰ سالمندان بالای ۶۰ سال تنها ۱۰ درصد جمعیت ایران را تشکیل داده‌اند ولی در نتیجه سرعت پدیده سالمندی جمعیت، در سال ۲۰۵۰ حدود ۳۳ درصد جمعیت کل کشور سالمند خواهد بود. علیرغم اینکه ایران هنوز مسیر پیشرفت تکنولوژیک و پویایی اقتصادی را طی نکرده است، درصد قابل‌توجهی از جمعیت جوان وموثر در چرخه کار و تولید را از دست خواهد داد.
اما در این بین داشتیم کسانی را که با اصل امتیاز دادن به خانواده های ایرانی در زمینه ی فرزندآوری مخالف هستند! جالب است بدانید آنها در نقد این طرح نه نگران امتیازات کم خانواده های دارای فرزند، بلکه نگران مجردها و خانواده هایی هستند که تمایلی به داشتن فرزند ندارند! (باور کنید همچین افرادی هم در جامعه ما وجود دارند)
اما کشورهای پیشرفته دنیا در این زمینه چه برنامه هایی دارند؟
در فنلاند، دولت در اقدامی فرهنگی، برای هر مادر باردار پیش از وضع حمل بستهای به عنوان خوشامدگویی به نوزاد هدیه می‌کند که حاوی لباس، اسباب بازی و لوازم موردنیاز مادر و کودک در هفته های اول تولد است.
روسیه نیز در سال‌های متمادی با کاهش نرخ تولد نوزادان روبرو بوده است و در دهه های اخیر قویا به دنبال افزایش نرخ باروری خود بوده است. راهکار اول ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای تغییر هرم جمعیتی این کشور، مثل بسیاری دیگر از کشورهای غربی، عمدتاً اقتصادی بود. او در سال ۲۰۰۶ جایزهای معادل ۹۲۰۰ دلار آمریکایی برای فرزند دوم در نظرگرفت.
راهکار دیگر روسها در این زمینه، با خلاقیتی فرهنگی همراه بود. در سال ۲۰۰۷ دولت روسیه اعلام کرد زنانی که در روز ۱۲ ژوئن که مقارن با «روز ملی روسیه» است، فرزند خود را به دنیا بیاورند، از جوایزی همچون یخچال، ماشین و وجه نقد برخوردار خواهند شد. در همین راستا دولت روسیه مقرر کرده بود که روز ۱۲ سپتامبر که دقیقه ۹ ماه قبل از روز ملی روسیه است، روز تعطیل اعلام شود تا مردان و زنان شاغل آن روز را با خانواده خود سپری کنند. این ایده منجر به تولد ۷۸ نوزاد در روز ملی روسیه شد که در مقایسه با سال قبل از آن ۴.۵ درصد رشد را نشان میداد.
پوتین سال ۲۰۰۸ را در این کشور به عنوان «سال خانواده» نام گذاری کرد و در این سال برنامه های فرهنگی مختلفی در راستای نزدیک تر کردن عاطفی همسران به یکدیگر و ترویج فرزندآوری بیشتر طراحی و اجرا شد. اولین روز تعطیل این سال به عنوان «روز خانواده، عشق و وفاداری» نامگذاری شد که با برنامه های مختلفی در سرتاسر روسیه همراه گشت.
از برنامه های اجراشده که در راستای ترویج ازدواج و تحکیم خانواده بود رونمایی از سازهای نمادین در یکی از پارکهای جنوب مسکو بود به نام «نیمکت آشتی همسران» که برای افتتاح و رونمایی از آن مراسمی با حضور معاون امور جوانان نخست وزیر و مردم منطقه ترتیب داده شد.
همچنین جالب است بدانید طبق یک بررسی آماری در دانمارک، همسران دانمارکی در مسافرت ۴۶ درصد بیشتر رابطه زناشویی دارند و بیش از ۱۰ درصد زنان دانمارکی در مسافرت آبستن میشوند. بر این اساس در سال ۲۰۱۴ کمپینی از طرف یک شرکت مسافرتی راه اندازی شد که با هدف تشویق همسران به فرزنددار شدن در مسافرت، تورهای مسافرتی را با تخفیف ویژه به آنها ارائه میکرد. این کمپین که با شعار «به خاطر دانمارک فرزنددار شوید» فعالیت می‌کند، برای مادربزرگ های آینده که تمایل دارند فرزندانشان را به مسافرت بفرستند تا به زودی نوه دار شوند، تورهایی را با تخفیف ویژه قرار داده است. همسرانی که بتوانند بچه دار شدن خود در مسافرت را اثبات کنند تا ۳ سال از لوازم موردنیاز نوزاد بصورت رایگان برخوردار خواهند شد، علاوه بر اینکه بعد از تولد فرزندشان سفر دیگری با امکانات لازم برای کودک به آنها ارائه خواهد شد.
نرخ تولد فرزند در کره جنوبی در سال ۲۰۰۵ برابر با ۱.۱۸ فرزند برای هر زن بوده است که جزو پایین ترین نرخهای تولد در بین کشورهای توسعه یافته محسوب می‌شود. طبق بررسیهای به عمل آمده، بسیاری از خانواده های کره ای علت عدم تمایل خود به داشتن فرزندان بیشتر را نگرانی از مخارج تحصیل و مراقبت از فرزندان اعلام کرده اند. لذا دولت کره از طرفی با توسعه شبکه تسهیلات دولتی کم هزینه برای مراقبت از فرزندان به کاهش هزینه های پرورش فرزند روی آورده است و از سوی دیگر، از راه های مختلف در نظر دارد این باور عمومی که «داشتن مدرک دانشگاهی لازمه موفقیت است» را در اذهان مردم تضعیف کند. در کره سومین چهارشنبه ی هر ماه روز خانواده نامگذاری شده است.
که در آن ادارات و نهادهای دولتی کارکنان خود را زودتر مرخص میکنند تا بیشتر وقت خود را در خانواده سپری کنند. کره ایها معتقدند این کار هرچند به طور غیرمستقیم، بر افزایش فرزندآوری و رسیدگی بهتر به تربیت فرزندان تأثیرگذار بوده است.
از دیگر راهکارهای دولت کره برای افزایش جمعیت، ارائه خدمات رایگان برای هزینه درمان نازایی و ناباروری و ارائه مرخصیهای مربوط به امور خانوادگی بوده است.
ژاپن نیز با نرخ باروری ۱.۴۲ فرزند به ازای هر زن، جزو کشورهای دارای پایین ترین آهنگ رشد جمعیت است. ژاپنی ها در اقدامی جالب برای ترغیب خانواده ها به داشتن فرزند به ساخت «روبات نوزاد» پرداختند. این روبات میخندد، گریه می‌کند، وقتی تکانش بدهند آرام می‌شود، اگر قلقلکش بدهند می خندد و حتی آب بینی اش هم بعد از گریه راه میافتد. سازندگان این روبات امیدوارند مشاهده این روبات نوزاد خانواده های ژاپنی را به داشتن نوزاد واقعی ترغیب کند.
در خاتمه مطلب باید اشاره ای هم این سخن نمایندگان مجلس در رابطه با عدم همکاری بانک‌ها در پرداخت تسهیلات مطابق با آنچه در قوانین آمده است، داشت: برای اجرای این قانون بانک مرکزی مورد خطاب قرار گرفته است ضمن اینکه اعتبارات این بخش در بودجه‌های سنواتی به طور کامل دیده می‌شود و بانک مرکزی باید در این زمینه پاسخگو باشد، علاوه بر آن چون اعتبارات لازم برای اجرای آن در بودجه لحاظ می‌شود برای بانک‌ها بهانه ای جهت اجرای این قانون باقی نمی‌ماند. از سوی دیگر ما در این قانون بیشتر از اینکه نگاه تشویقی داشته باشیم، نگاه رفع موانع داریم و خانواده‌هایی که مایل به فرزندآوری بوده یا جوانانی که مایل به ازدواج هستند با موانعی که نظام اجتماعی همچون حقوق و دستمزد، آموزش و رفاهی در مسیر آنها قرار داده مواجه نشوند.