زندگی مجازی و دوست های مجازی

استفاده  از فضای مجازی سبک زندگی جوامع بشری را بطور کل دچار تغییر و دگرگونی کرده است. از سوی دیگر استفاده از این فضای در دنیای امروز امری اجتناب ناپذیر است. بطوری که امروزه کمتر شخصی را می توان یافت که  تجربه استفاده از فضای مجازی را نداشته باشد.

استفاده بخشی زیادی از خدمات بانکی، پرداخت هزینه های اولیه زندگی(قبض آب و برق و تلفن و...) کسب و کار (سایت های فروشگاهی و...)، آموزش، سلامت و ... همه در بستر فضای مجازی امکان پذیر است.

شاید روزگاری امکان منع فرزندان در زمینه استفاده از فضای مجازی برای والدینشان وجود داشت اما در شرایط امروز و باتوجه به بیماری کرونا و مجازی شدن کلاس های درس دیگر این امر و محدودیت کودکان به دسترسی به فضای مجازی امری غیرممکن است.

حال که امکان عدم دسترسی فرزندان به فضای مجازی برای والدین غیرممکن است شاید بهترین راهکار برای جلوگیری از آسیب های فراوان این محیط، آگاه سازی تمامی افراد جامعه از کودک کلاس اولی تا کارمند اداره است. در حالی که جای کلاس آشنایی با فضای مجازی در مدارس ابتدایی ما خالی است در این نوشتار به مسئله مهم دوست یابی در فضای مجازی می پردازیم:

در روزهایی که بدلیل شیوع ویروس کرونا اکثر کارهای روزمره در بستر فضای مجازی صورت می گیرد و ارتباطات مجازی بیش از بیش گسترش یافته است، شکل گیری روابط دوستانه و عاشقانه در این فضا نیز رشد جهشی را شاهد است. به طبع هر نوع رابطه ای در دنیای مجازی، می تواند آسیب هایی هم به دنبال داشته باشد. علاوه بر دلایلی که ذکر گردید امروزه به لطف گوشی های تلفن هوشمند و دسترسی آسان به اینترنت همراه، تمام اقشار جامعه با آن درگیرند. 

گسترش روابط دوستی در دنیای مجازی، در کنار محاسن اندکی که دارد، معایب بزرگی نیز در بر دارد. نه تنها جوانان بلکه بسیاری از زنان و مردان متاهل و امروزه حتی کودکان نیز به دلیل فضای آزادی که شبکه های اجتماعی در اختیارشان قرار می دهد، با هدف اولیه سرگرمی وارد روابط نا متعارفی می شوند. اما کیست که نداند این سرگرمی در طولانی مدت چه اثرات مخربی را متوجه خود و کانون خانواده شان می کند. گاهی افراد در ابتدا به عنوان همدردی، با افراد مختلف وارد گفتگو می شوند اما رفته رفته، صمیمت روابط افزایش یافته و دامنه ی آن گسترده می شود. روابطی که بدون هیچ گونه مانعی، رشد یافته و دامنگیر بسیاری از زندگی ها می شود.

اما چرا این ارتباطات در افراد متاهل ایجاد می گردد؟ زن و شوهرهایی که در روابط خود با همسرشان دچار مشکلات ریز و درشتی هستند، وقتی با فردی در دنیای مجازی آشنا می شوند؛ بدلیل فضای روتوش شده وکاملاً مجازی و غیر واقعی تمام خواسته ها و آرزوهایشان در آن فرد متجلی می شود و با اعتمادی کاذب، یک رابطه ی جدید و در اصل غیر اخلاقی را آغاز می کنند که معمولا به فروپاشی زندگی منجرب می گردد. گسترش بی اخلاقی ها، فروپاشی زندگی های مشترک، آسیب های روحی و روانی، گرفتار شدن در دام گروه های منحرف، ورود در گروه های مختلف بزهکاری، می تواند بخشی از آسیب های روابط نامتعارف اجتماعی در فضای مجازی محسوب شود.

تغییر مفهوم دوستی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی

اولین قدم برای دوستی در فضای مجازی پرسیدن از سن، جنسیت و محل سکونت طرف مقابل است. اگر اطلاعات اولیه مطابق به شرایط باشد گام های بعدی برداشته خواهد شد. اما اطلاعات در فضای مجازی همیشه درست است؟ آیا یک فرد 45 ساله همیشه در جواب سال سن عدد 45 را وارد می کند!؟

ابتدا که دوستی ها در فضای مجازی و اینترنت معمولا با یاهو مسنجر آغاز می شد هدف اصلی بیشتر آشنایی بود و در مواردی دیگر ارسال تصویر و دوستی البته برخی از این گفتگوها تا مرحله ازدواج نیز پیش می رفت.برای نشان دادن انواع ایموجی های مختلف نیز استفاده می شد.

سنتی که تا کنون نیز هنگام مکالمه های اینترنتی استفاده می شود .بعدها مسنجر های مختلفی روی کار آمده اند که نوع جدیدی در دوستی های مجازی را با نام شبکه های اجتماعی را آغاز کردند.

انواع تعامل در شبکه های اجتماعی

شبکه های اجتماعی از نظر نوع ارتباط کاربران به چند دسته تقسیم می شوند بخشی از این شبکه ها بر مبنای ارتباط یک کاربر است مانند گوگل ریدر ، توییتر و پینترست. در این حالت به طور معمول هر کاربری از آخرین پیام های به روز رسانی شده دوستان خود و دیگران می تواند آگاه شود مگر اینکه از طرف کاربر مورد نظر بلاک یا ممنوع شده باشد.

از سوی دیگر ممکن است برخی افراد به روزرسانی خود را محدود به افراد کنند. البته ممکن است برخی از کاربران به روزرسانی های خود را محدود به افراد کند .در این گونه شبکه های مجازی معمولاً ارتباطی میان دو کاربر وجود ندارد مگر اینکه دوستی مجازی و رابطه در فضای دیگری ادامه پیدا کند.

برخی دیگر از شبکه های اجتماعی مبتنی بر دوست یابی هستند و این شبکه ها ، برای ایجاد ارتباط و دوستی، کاربر باید درخواست دوستی به دیگران بدهد و در صورت پذیرش از سوی آنها به دوستی میان آنها منجرب می شود. لایک کردن نیز نوعی تعامل میان کاربران مجازی است لایک کردن در زبان انگلیسی به معنای دوست داشتن است. این مورد بیشتر در اینستاگرام کاربرد دارد.

دوستی در اینترنت

دوستی ، آشنایی و دوست داشتن چه تفاوتهایی دارند؟

در بحث درخواست های دوستی، مانند تداخل درخواست دوستی و آشنایی در شکل سنتی و مجازی است به این صورت که در دوستی های سنتی ، پس از آشنای با فرد مورد نظر ، درخواست دوستی به او داده می شود.

این نوع آشنایی با داشتن روابط دوستی عمیق تفاوت دارد ، در برخی موارد همین آشنایی کم نیز وجود ندارد و کاربر به صرف داشتن دوستان مشترک ، به فرد دیگر درخواست دوستی می دهد که فقط شاید حس آشنایی با طرف مقابل وجود داشته باشد . در ادامه تاثیر چنین روابط دوستانه ای را بیان خواهیم کرد.

در بحث دوست داشتن ، کاربر به جای این که به دوستان واقعی خود پیغام دوستی بفرستد؛ به افرادی که علاقمند است و در دسترس نیستند ، درخواست دوستی می فرستد. مانند هنرمندان، ورزشکارانو افراد مشهور.

در این گونه موارد ، به جای فقط لایک کردن مطالب و تصاویر ، به دوستی با یکدیگر می پردازند ، مثلا فرد مشهوری که میلیونها دوست مجازی دارد ، نمی توانست در دنیای حقیقی ، این تعداد دوست را پیدا کند چرا که اگر از ابتدای تولد نیز هر روز یک دوست به جمع دوستان او اضافه می شد ، باز هم این تعداد غیر ممکن به نظر می رسد . وجود این مشکلات مفهومی شبکه های اجتماعی را وادار به اصلاح و تغییر رویه کرده است.

به طور نمونه ، موضوع " فالو کردن " یا دنبال کردن ، که باعث می شود تا از به روز رسانی دوستان خود با خبر شود.

مزایای شبکه های اجتماعی

قابلیت برقراری ارتباط با دیگر افراد در سراسر دنیا :

مهمترین نکته مثبت شبکه های اجتماعی ، وصل کردن کاربران در سرتاسر دنیا با یکدیگر است . به طور نمونه در اینستاگرام و فیسبوک می توان دوستان دوران مدرسه خود که را بیابید در حالیکه از مکان زندگی آنها بی خبر هستید ،یا کسب و کاری راه بیندازید و مشتری های خود را از همه جای دنیا داشته باشید ،همینطور می توان با کسب و کار دیگران آشنا شوید و ... .

دسترسی سریع به اخبار :

در سالهای دور ، برای کسب اطلاعت و اخبار باید منتظر می ماندیم تا روزنامه های صبح منتشر شود ، اما امروزه هر آنچه را که در دنیا اتفاق می افتد به راحتی در دسترس شما قرار می گیرد ، حتی می توان نوع اخباری که می خواهید را سفارشی سازی کنید . مثلا اخبار ورزشی ، فرهنگی و ...

تفریح و سرگرمی :

باید اعتراف کرد که شبکه های اجتماعی تبدیل به تفریح و سرگرمی برای خیلی از افراد شده است .هر زمانی که فرصتی برای استراحت پیدا می کنند ، شبکه های اجتماعی را چک می کنند و اگر خود پستی خیلی از کاربران احوال روزانه خود را در پست و یا استوری ها می گذارند و دیگر نیاز به احوالپرسی با آنها و جویا شدن احالشان ندارید.

دوستی اینترنتی

برقراری ارتباط آسان و فوری :

برای برقراری ارتباط دیگر مثل سابق نیازی به تلفن ، نامه ، و ایمیل نیست ، دسترسی به اینترنت و داشتن یکی از این شبکه ها برای ارسال پیام و یا گفتگوی اینترنتی کافی است.

فرصت های کاری :

شبکه های اجتماعی فرصتی برای رونق کسب و کار است ، صاحبان این مشاغل به راحتی می توانند محصولات خود را معرفی و بفروشند .خیلی از مشاغل ، فروش خود را تنها به شبکه های اجتماعی محدود کرده اند و بدون آنها ، قادر به ادامه فعالیت خود نمی باشند و عملا ، شغل خود را از دست می دهند.

معایب شبکه های اجتماعی

ایجاد روابط ناسالم:

با توجه به آزاد بودن محیط فضای مجازی و عدم اعمال محدودیت در روابط ایجاد شده، درصد قابل توجهی از ارتباطات در این فضا ناسالم خواهد بود.

حفظ حریم شخصی :

با این تعداد ارسال عکس و پست ، حفظ حریم شخصی کمی مشکل به نظر می رسد . زیرا ممکن است باعث ایجاد بحث در مورد نحوه زندگی ، تفریحات ، طرز فکر و خیلی موارد دیگر میان دنبال کننده ها و کاربران شبکه های اجتماعی نسبت به شما شود و یا ممکن است در محل کار برایمان دردسرساز شود.این مشکلات شاید گاه غیر قابل حل شدن و بازگت باشند.

حجم زیاد پست و اطلاعات :

هر چقدر دایره افرادی که با آنها در ارتباط هستید بزرگتر باشد ، همانقدر ، تعدا پست ها ، سلفی ها ، توئیت ها و موارد دیگر بیشتر برای شما ارسال می شود که شبکه های اجتماعی را کمی شلوغ می کند . با گذشت زمان شاید دیگر مایل به دنبال کردن خیلی از افراد و مشاغل نباشیم ، چون نه پست های آنها را دوست داریم و نه علاقه ای به تصاویر و محصولات آنها داریم.

روابط دوستانه مجازی :

دسترسی آسان و سریع به شبکه های مجازی ، مانع از روابط حقیقی میان افراد شده است ، مثلا دید و بازدیدها و معاشرت های حقیقی جای خود را به دیدن تصاویر و تبریک های اینترنتی داده است که باعث ترویج رفتار ضد اجتماعی میان مردم شده اند.

کلاهبرداری های اینترنتی و فشار اجتماعی :

الگو قرار دادن دیگران و تقلید از رفتار و پوشش کاربران در شبکه های اجتماعی بیشتر از سوی نوجوانان صورت می گیرد ، فشاری که برای انجام دادن کارهای خیلی خاص متحمل میشوند میتواند در شبکه های اجتماعی خیلی بدتر از مدرسه یا هر محیط دیگری باشد.

فشاری که برای انجام دادن کارهای خیلی خاص متحمل میشوند میتواند در شبکه های اجتماعی خیلی بدتر از مدرسه یا هر محیط دیگری باشد. اغلب در موارد شدید، فشار بیش از حدی که از سوی شبکه های اجتماعی، پست های ارسال شده در آنها و یا کلاهبرداریهای اینترنتی و مزاحمت های سایبری اعمال میشود منجر به کاهش اعتماد بنفس و حتی افسردگی در آنها می شود.

عدم تحرک و بی نظمی در خواب :

چرخیدن در شبکه های اجتماعی گاه زمان زیادی را ار افراد سلب می کند ، این افراد ممکن است ساعت ها بدون حرکت بدنی ، فقط با موبایل و کامپیوتر خود مشغول معاشرت و دیدن پیج های اینترنتی هستند به همین دلیل عدم تحرک و فعالیت بدنی ،خیره شدن به نورهای مصنوعی، یعنی همان نور صفحه ی کامپیوتر و لپ تاپ، میتواند در دراز مدت بر داشتن خوابی آرام و مناسب و سلامت بدن تاثیر منفی می گذارد.

حواس پرتی و به تعویق انداختن کارها :

در روز افرادی را که به طور مداوم با گوشی و تبلت و یا لپ تاپ کار می کنند را مشاهده می کنید؟ پیامهای و موضوعات شبکه های اجتماعی معمولا باعث پریشانی و حواس پرتی در افراد می گردد که می تواند باعث مشکلات زیاد و خطرناکی از قبیل حواس پرتی در هنگام رانندگی یا ناتوانی در جلب توجه افراد در هنگام گفت و گوهای واقعی و رو در رو بشود. بدغذایی و شانه خالی کردن از برخی از مسئولیت ها از عوارض وقت گذرانی بیش از حد در شبکه های اجتماعی می باشد.

نکته مهم دررابطه با روابط دوستانه در شبکه های مجازی

مهم ترین تاثیر این نوع روابط ، عدم تعهد به یکدیگر است. در این گونه شبکه های اجتماعی ،مثلا اگر فردی از نارحتی خود سخن بگوید ، دیگران با لایک کردن و یا نوشتن کامنت هایی ، ابراز احساسات می کنند در صورتی که در دنیایی حقیقی ، این گونه ابراز احساسات می توانست عمیق تر و واقعی تر باشد.

از سوی دیگر با امکان بلاک کردن ، به راحتی میتوان روابط دوستی را از بین برد ، در این شرایط افراد با یک رفتار اشتباه می توانند دوست مجازی خود را از دست بدهند در صورتی که در دنیای حقیقی می توان فرصتی برای رفع اشتباه به وجود آورد. در مجموع بدلیل عدم پایبندی به اصول در محیط مجازی از بین رفتن دوستی های حتی چند ساله در یک دقیقه امری بسیار محتمل می باشد. واین خود منجرب به آسیب های روحی وروانی فراوان برای افراد خواهد شد.