مقایسه ی خود با دیگران

مقایسه نزولی (یعنی مقایسه کردن خود با افراد پایین‌تر در مادّیات)، یکی از عوامل افزایش شادکامی و رضامندی است. به همین جهت، یکی از توصیه‌های دین به پیروان خود، استفاده از مقایسه نزولی است. پیامبر خدا (ص) وقتی می‌خواهد کسی همانند ابوذر را تربیت کند، به او توصیه می‌کند که از مقایسه صعودی پرهیز کرده، از مقایسه نزولی استفاده نماید. او خود در این باره می‌فرماید: "پیامبر خدا (ص) مرا به هفت چیز سفارش کرد: این که نگاه کنم به کسی که پایین‌تر از من است و ننگرم به کسی که بالاتر از من است..." .

اگر انسان، خود را با زندگی‌های بهتر مقایسه کند، دچار تلخ کامی و احساس ناکامی می‌گردد و از زندگی خود لذّت نمی‌برد. اگر چنین اتفاقی افتاد، یکی از بهترین مقابله‌ها استفاده از مقایسه نزولی است. این روش، از آموزه‌های اولیای دین است. امام باقر علیه‌السلام در این باره می‌فرماید: "بپرهیز از این که نگاه کنی به کسی که برتر از توست... پس اگر از این کار (نگاه به بالادست)، چیزی بر تو وارد شد، به یاد آور زندگی پیامبر خدا (ص) را که غذایش از جو و شیرینی‌اش خرما و هیزمش شاخه‌های خشک شده نخل بود، هرگاه یافت می‌شد."

گاهی انسان، تصوّر می‌کند بد بودن وضع زندگی به خاطر پشت کردن خدا به انسان بوده، نشانه نگون بختی است. بررسی زندگی افرادی همچون پیامبر خدا (ص) و دیگر اولیای دین، این تصوّر باطل را می‌زداید ؛ چون انسان می‌بیند کسانی هم که برترین انسان‌ها بوده‌اند، از زندگی‌های معمولی و بلکه سخت، برخوردار بوده‌اند و بدین سان، آرام می‌گیرد و از آن احساس ناخوشایند و آن تصوّر نادرست، دور می‌گردد.

مقایسه نزولی (یعنی مقایسه کردن خود با افراد پایین‌تر در مادّیات)، توهّم زا نیست؛ بلکه نقاط مثبت و امیدوارکننده زندگی را که زیر سایه سیاه مقایسه صعودی از دیده‌ها پنهان شده است، آشکار می‌کند.

مقایسه نزولی، از آن دست آموزه‌هایی نیست که می‌گوید: «به خود تلقین کن که وضع خوبی داری و از بهترین زندگی‌ها برخورداری و در بهترین مکان‌ها ساکن هستی و بهترین شغل و همسر را داری و... ». اینها توهّم خوشی است.

آموزه دین، نه مقایسه صعودی ناامید کننده را می‌پذیرد و نه تلقین‌های توهّم زا را. آموزه دین، مبتنی بر درک واقعیت‌ها و شناخت نقاط مثبت موجود است، نه توهّم وجود آنها. پرورش یافته دین، نه با ناامیدی زندگی می‌کند و نه با تخیّل و توهم؛ بلکه با واقعیت‌ها زندگی می‌کند و به آنچه دارد می‌اندیشد.

هنر مقایسه نزولی، این است که نقاط مثبت و امیدوارکننده زندگی را آشکار می‌سازد و در برابر دید فرد قرار می‌دهد. این، کارکرد روانی مقایسه نزولی است. پیامبر خدا (ص) در این باره می‌فرماید: "به کسی که پایین‌تر از شماست، بنگرید و به آن که بالاتر از شماست، نگاه نکنید؛ که این کار، برای آن که نعمت‌های خدا را ناچیز نشمرید، بهتر است."

انسان متعادل، با کمال شهامت می‌پذیرد که ممکن است دیگران چیزهایی داشته باشند که او ندارد؛ ولی در عین حال، او چیزهای بسیاری نیز دارد که دیگران ندارند و انسان می‌تواند به آنها دل خوش کند و امیدوارانه زندگی کند.

بخشی از کتاب: هنر رضایت از زندگی      نوشته ی : عباس پسندیده