پسرک کنجکاو و امر به معروف
از دوران بچّه گی همیشه تا میومدیم حرف بزنیم، با داد و فریاد می گفتند: تو کار بقیّه فضولی نکن و سرت تو کار خودت باشه.
تا اینکه یه روز توی مسجد حاج آقا داشت دربارۀ أمر به معرف و نهی از منکر صحبت می کرد و از اونجا که من این طور تو ذهنم بود که نباید تو کار دیگران فضولی کنم به حاج آقا گفتم: ببخشید حاج آقا، این که شما می فرماید، فضولی کردن تو کار بقیّه نیست؟
حاج آقا گفت: ببین پسرم، ما انسانها موجوداتی اجتماعی هستیم و برای ادامۀ زندگی چاره ای نداریم جز اینکه با بقیّۀ انسانها زندگی کنیم، حالا اگر کسی در جامعه کاری انجام داد که موجب مزاحمت و ناراحتی برای بقیّه شد، آیا نباید او را نهی از منکر کرد؟ این خیلی فرق داره با فضولی کردن توی کار دیگران. فضولی کردن تو کار دیگران یعنی اینکه توی کار شخصی دیگران که به ما مربوط نمیشه و ... دخالت کنیم در حالی که أمر به معروف و نهی از منکر در مورد کارهایی است که مستقیم یا غیر مستقیم انجام یا ترک آن سبب مزاحمت و ناراحتی برای عموم جامعه یا بعضی از مردم میشه .
من: (من که هنوز توی همون افکار دوران بچّه گی بودم و خیلی متوجّه حرفهای حاج آقا نشدم گفتم: ) ببخشید، میشه یه مثال بزنید که چطور میشه کسی مزاحم بقیّه بشه؟
حاج آقا: مثلا تا حالا شده توی صف نانوایی باشی و کسی بخواد بدون نوبت بیاد نون بگیره؟ آیا نسبت به چنین شخصی اعتراض نمی کنی؟ به این اعتراض نهی از منکر میگن.
من: یعنی هر کسی می تونه أمر به معروف و نهی از منکر انجام بده؟
حاج آقا: أمر به معروف و نهی از منکر دو واجب از واجبات دینی هستن که به هر فرد مسلمانی که شرایط انجام آن را داشته باشند واجب میشه.
من: بهتر نبود این کار وظیفۀ گروهی خاص از مردم باشه تا بقیّه که شرایط آن را ندارند این کار را انجام ندن؟
حاج آقا: براى ماشينى كه در مسير يك طرفه بر خلاف همه رانندگى مى كند، دو نوع برخورد لازم است: يكى آنكه تمام رانندگان با بوق و چراغ مخالفت خود را با كار او اعلام كنند، دوم آنكه پليس، راننده را جريمه كند.
قرآن کریم نيز هم تمام مسلمانان را به امر به معروف و نهى از منكر سفارش كرده و فرموده است: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَر/ شما بهترين امّتى هستيد كه جلوه كرده ايد به شرط آنكه امر به معروف و نهى از منكر كنيد. آل عمران/110»
و هم در جاى ديگر مى فرمايد: از ميان شما مسلمين گروهى ويژه بايد مسئول امر به معروف و نهى از منكر شوند؛ «وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَر. آل عمران/104»[1]
من: با این وجود پس أمر به معروف و نهی از منکر وظیفۀ همۀ مردم است؟
حاج آقا: بله، البتّه همان طور که مثال زدم برای أمر به معروف و نهی از منکر مراحل و شرایطی است که هر کس آن شرایط را داشت، واجب است که أمر به معروف و نهی از منکر کند.
من: میشه یکی از مراحل و یک نمونه از شرایط آن را بفرمایید؟
حاج آقا: یکی از مراحل آن که همۀ مردم می تونن آن را انجام بدهند، «تذکّر لسانی» است یعنی فقط یه شخص بگوییم که این کار خوب است یا این کار بد است. و از جمله شرایط آن این است که شخص آمر به معروف یا ناهی از منکر بداند که کدام کار معروف است و خوب است و کدام کار منکر و بد است.
من: من که تازه معنای أمر به معروف و نهی از منکر رو فهمیدم خیلی خوشحال شدم و از حاج آقا تشکّر کردم و رفتم تا به بقیّۀ دوستام هم أمر به معروف و نهی از منکر را یاد بدم.
پی نوشت:
[1]. پرسش هاى مهم، پاسخ هاى كوتاه( تمثيلات)، محسن قرائتى، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن،تهران، 1389، ص 24و25.